ORANJESTAD - Dia Internacional di Diabetes cual a wordo crea na 1991 pa Federacion International di Diabetes y Organisacion Mundial di Salud (WHO), ta wordo conmemora tur aña dia 14 di November. E dia aki tin como meta pa hala atencion di publico pa e tema di diabetes y mantene diabetes den luz publico.
KICO TA DIABETES/MALESA DI SUCU?
Diabetes ta un malesa cronico cu ta pasa ora cu nos pancreas no por produci insulina, of ora e curpa no por haci bon uzo di e insulina cu e ta produci. Insulina ta un hormoon cu ta wordo traha den e pancreas y ta actua manera e yabi pa laga glucose, cu nos ta come den nos cuminda, pasa di nos sanger pa nos celnan di curpa y asina produci energia. Tur cuminda cu ta consisti di carbohidrato (pan, hariña, pasta, aros, batata, sucu etc.) ta wordo converti den glucose den nos curpa. Nos curpa mester di insulina pa cambia glucose (cu nos ta come den nos cuminda) pa energia pa nos celnan. Si no tin insulina of no tin suficiente, esaki por conduci na nivelnan halto di sucu den sanger. Si esaki dura pa largo tempo e por afecta e curpa y causa fayo na diferente organo manera entre otro riñon y wowo.
TRES DIFERENTE TIPO DI DIABETES:
Diabetes tipo 1: Ora cu nos pancreas no ta produci insulina. E tipo aki ta manifesta su mes na edad jong.
Diabetes tipo 2: Ora nos pancreas no ta produci suficiente insulina of e insulina no por wordo procesa den nos curpa.
Diabetes gestacional: Ora insulina ta perde su efectividad durante di embaraso, esaki ta diabetes cu ta keda manifesta solamente durante di embaraso.
Factornan di riesgo pa haya diabetes tipo 2:
- Diabetes den famia
- Peso di mas (BMI riba 25)
- Falta di actividad fisico
- Alimentacion no saludabel
- Edad (mas e edad subi mas halto e riesgo)
- Presion halto
- Midi di cintura; hende muhe mas cu 88 cm y hende homber mas cu 102 cm.
Pa un video di instruccion tocante con pa midi bo cintura, subi website di IBiSA (www.ibisa.aw) of buske riba nos Facebook page (ibisaaruba).
ORANJESTAD – Mas cu mitar di studiantenan local (Aruba) cu a studia usando e prestamo escolar ‘Dienst Uitvoering Onderwijs voor studenten en scholieren’, conoci como DUO, tin problema pa paga esaki bek , ta paga menos cu nan mester paga, of mas pio, no ta paga nada bek mes. E grupo aki ta sigui ta un problema segun representante di DUO, Marit Verbogt manera cu e la splica diahuebs den e programa Noticiacla LIVE. Si tin mas of menos 4000 ex studiante cu tin cu paga bek, y ta algo di mas di mitar tin e problema, por deduci cu e cantidad aki ta mas cu 2 mil studiante local. Verbogt ta splica kico e situacion ta, den e video adhunto. E siman aki e representantenan ta na Aruba te cu otro siman diabierna pa atende cu e grupo aki y tambe studiantenan cu kier un beca via DUO. Nan por acudi na e centro John F Kennedy durante oranan specifico cu ta ubica riba e pagina di FB di nan y tambe e portal di DUO.
ORANJESTAD – E situacion di Dengue na Aruba ta birando mas alarmante. Diahuebs Departamento di Salud Publico a informa cu a cuminsa hospitalisa hende cu ta infecta cu Dengue. Ta trata di 2 persona. Un di e personanan aki ta bek na cas, y e otro ta sigui interna cu complicacionnan serio debi na Dengue. Por a verifica cu ningun di e personanan aki a biaha recientemente, indicando cu ta trata aki di dos caso di Dengue di transmision local. DVG ta informa tambe cu ta observando mas caso cu ta di spera – of cu ta normal – pa e temporada aki.
ORANJESTAD - Entrante augustus 2024 e alumno di klas 1 lo siña lesa y skirbi na Papiamento. A organisa un trayecto di preparacion pa asina ekipa e cabesante y e maestro di klas 1 di scolnan basico (basisschool) cu e hermentnan necesario pa por implementa e parti aki di e maneho nobo di idioma den scol.
ORANJESTAD - Entrante 18 di april 2024, pa 9or di anochi via TeleAruba, Aruba completo lo por cuminsa presencia e serie documental ‘Blue Lizard Effect’. Un serie documental revolucionario cu ta profundisa su mes den e mundo fascinante di Aruba, pero di un angulo diferente. E serie ta explora e concepto energetico di felicidad y e conexion profundo cu e cultura, e hende, y naturalesa di e isla.