ORANJESTAD - Varios sambuyado local a observa bushi (“Long-spined sea urchin”, Diadema antillarum) morto y muriendo den Aruba su awanan costal, locual ta rekeri e atencion y accion di nos comunidad. Segun Tatiana Becker, MSc. ing. (ecologo marino), e observacionnan y potretnan comparti ta casi sin duda e malesa misterioso y fatal di bushi cu ta bezig ta plama rond di Caribe causando mortalidad extenso.
Ta asina, cu na cuminsamento di juli 2022, Tatiana Becker a haci un conteo di bushi. Esaki a tuma luga prome cu e malesa misterioso matador di bushi. Asina Aruba por conta cu un “baseline” /referencia pa monitorea mortalidad y e recuperacion potencial di e bushinan.
E mortalidad halto ta afecta mas tanto e bushinan, cu ta un especie indicativo pa e salud di un ecosistema di coral. Door di nan importancia ecologico como herbivoro (comedo di alga), similar na e gutunan (“parrotfish”), e salud di e especie aki tin implicacionnan pa e sector turistico y pa piscadornan cu ta depende di nos ecosistema costal.
Locual a ripara na por lo menos dos sitio na Aruba ta, cu e bushi ta perde su tehido y spinanan. Nos ta referi na Tres trapi y Mangel Halto.
“Mi ta snorkel of sambuya na Tres Trapi casi tur siman y diripiente, di un siman pa otro, mi a bin di ripara cu un cantidad grandi di bushi tabata morto y otro muriendo. No ta ami so a wak esaki, sino otro sambuyadonan tambe a wak esaki den e siman di 25 pa 31 di juli. Mi a saca potret di e bushinan cu den algun dia tabata pasando den diferente estado:
1. individualnan saludabel pega na e superficie duru di piedra (imagen 1),
2. individualnan cu a los, yegando den e areanan di santo, unda nan ta saca nan spinanan (imagen 2),
3. individualnan cu mas y mas perdida di spinanan y tehidonan, unda e skelet ta bira visibel (imagen 3),
4. finalmente nan ta muri, y e restonan ta desintegra mas ainda door di pisca y otro animalnan marino (imagen 4).”
Raporta door di Albi Valdéz, BSc (activista conservacion marino, Divemaster). Albi Valdéz a raporta su observacionnan riba e website di AGRRA, https://www.agrra.org/sea-urchin-die-off/. Mientras cu ta revisa e observacionnan, e potretnan y conteonan ta duna un indicacion cu e situacion pa Aruba su bushinan no ta mustra dje bon ey.
Ya caba a planea pa ripiti e conteo pa duna un idea di e porcentahe di mortalidad na Tres Trapi y Mangel Halto. Algo cu ta di sumo importancia ora di planea y maneha, y conserva nos bushi.
Di parti di DNM nos ta urgi tur sambuyado pa raporta nan observacionnan y manda potretnan di e bushinan pa AGRRA, cu ta yuda verifica su presencia y plamamento den nos costanan. Hasta ora no tin bushi morto of muriendo, e informacion por ta hopi valioso pa cientificonan y manehadonan di nos recursonan (DNM y FPNA). Tambe pa evita cu e malesa ta sigui plama, sambuyadonan mester percura pa haci nan wetsuits y ekipo di sambuya bon limpi cu awa dushi despues di cada sambuya y evita sambuya den un sitio unda tin indicacion di malesa (“sitio contamina”) pa un “sitio limpi”. Pa ultimo, mester evita pa mishi of move bushinan bibo, morto of muriendo.
Imagen 1: Bushi den bon estado na e clip di Tres Trapi.
Image 2: Perdida inicial di spinana
Image 3: Bushi muriendo cu perdida di tehidonan y curpa exponi.
ORANJESTAD – Conocido presentador di television Hulandes Yvon Jaspers a tende cu e ta un condecorado Real, ora cu e tabata na Aruba e siman aki. E la yega Aruba diahuebs, y a haya e yamada diabierna mainta. Pesey e no por a ricibi e premio personalmente. Tabata alcalde di Loenen aan de Vecht, di su premio, cu e la ricibi pa su trabou di television. E ta enfoca riba e bida di cunukeronan Hulandes entre otro.
ORANJESTAD - Diabierna 26 di april 2024 pa 7’or di mainta (ora local) a publica e edicion special di Staatscourant incluyendo un lista di e personanan na kende a otorga un Condecoracion Real e aña aki. Tradicionalmente e momento festivo aki, tambe conoci como Ocasion General, ta relaciona cu e cumpleaño di Su Mahestad, Rey Willem-Alexander, cu ta e Granmaestro di e condecoracionnan. Por otorga un condecoracion na personanan cu a duna un contribucion special na e sociedad.
ORANJESTAD - Horacio Oduber Hospital ta comparti cu comunidad di Aruba e cifranan pa loke ta luna di maart 2024. E cifranan aki banda di brinda transparencia y informacion ta duna comunidad di Aruba un indicacion di cuanto pashent Hospital ta atende mensualmente, cuanto operacion ta tuma luga, pero tambe cuanto donacion di sanger a tuma luga na Bloedbank y mas.
ORANJESTAD – Departamento di Impuesto ta su oficina principal na Camacuri lo ta cera pa publico diaranson, dia 24 di april 2024. Esaki ta debi na trabounan di mantencion necesario na e edifico. Mientrastanto Departamento di Impuesto kier sigura cu ta sigui brinda servicio na publico sin interupcion. Siguientemente ta sigui un skema di e servicionan.