Opinion: Een kritische blik op de benoeming van de Arubaanse Ombudsman;Tussen democratie en machtsbehoud

Posted on 09/12/2023 9:34 am AST | Updated on 09/12/2023 9:36 am AST

Scirbi pa mr. Anouk Balentina

Onze president van het Arubaanse Parlement klopt trots op zijn borst en verkondigt: "Awe mi ta usa palabra di un amigo: 'Bisa locual bo ta bai hasi, hasi locual bo bisa'." Met de recente publicatie van de vacature voor de Arubaanse Ombudsman, is het de vraag of we als volk hier blij mee moeten zijn. Is dit een stap voorwaarts voor de democratie en rechtvaardigheid, of juist een nieuw middel voor meer machtsmisbruik en de ondermijning van de burger? Kunnen we juichen?

Een van de allereerste lessen die je leert als Arubaanse wetgevingsjurist is dat je geen wetten van Nederland of andere landen van ons Koninkrijk klakkeloos overneemt voor Aruba. Onze feitelijke situatie, cultuur, kleinschaligheid, politiek en Parlementsindeling verschillen fundamenteel van die van Nederland en zelfs van onze Caribische buren.

Binnen de democratie staat het principe van checks and balances centraal. De Ombudsman zou hier een cruciale rol in moeten spelen als een onafhankelijke waakhond, vrij van politieke (be)invloed(ing). Maar bij de aanname van de wetgeving voor de Ombudsman is een essentiële nuance gemist. Er is gekozen voor een systeem waarbij een volstrekte meerderheid (de helft plus 1) van ons Parlement de beslissing neemt wie Ombudsman wordt, waardoor enkel de regerende coalitie van MEP en RAIZ invloed heeft en de oppositie buitenspel wordt gezet. Zelfs tijdens de behandeling van de landsverordening in het Parlement had de oppositie geen echte stem. De regerende partijen MEP en RAIZ knikten voortdurend instemmend naar elkaar, waardoor echte debatten en meningsverschillen in de kiem werden gesmoord. Zoals telkens weer gebeurt.

Een gekwalificeerde meerderheid (3/4) zou voor Aruba een eerlijker systeem zijn, waarbij ook andere leden van de oppositie zeggenschap zouden krijgen bij de benoeming van de Ombudsman. Helaas kan dat Staatsrechtelijk niet in een Landsverordening. Het is om die reden dat in 2022 getracht is om het aannemen van de Ombudsman constitutioneel in de Staatsregeling van Aruba in te bedden waardoor de aanstelling van de Ombudsman met een gekwalificeerde meerderheid wel zou kunnen. De coalitie heeft dit voorstel echter verworpen. Een aan de coalitie gelieerde jurist heeft in 2022 een uitvoerige opinie geschreven om het dilemma te belichten. Heel veel woorden voor een probleem waar in Aruba politiek geen oplossing voor te vinden is. De enige oplossing is aanstelling buiten de politiek door een niet politiek orgaan. Een andere oplossing is een aanstelling op Rijksniveau. Maar deze opties zullen vooralsnog een utopie zijn.

Op dit moment vechten burgers op verschillende fronten voor hun rechten: de strijd voor schone lucht door buurtbewoners van de landfill Parkietenbos, bescherming van de natuur in Seroe Colorado, het behoud van het strand bij Embassy Suites en de zorgen van de LNG pijplijn-buurtbewoners. Dit alles toont aan dat er een gebrek is aan transparantie, onbehoorlijk bestuur, machtsmisbruik, overtredingen van wetten door de overheid zelf, en een groot gebrek aan toezicht en handhaving. Deze situatie veroorzaakt door de overheid toont de noodzaak van een onpartijdige, krachtige en rechtvaardige Ombudsman die namens de burgers hiertegen kan optreden. Het is een moderne strijd van David tegen Goliath, waarbij de burger het risico loopt gevangen te worden tussen wal en schip.

Het is nu aan ons, het volk, om waakzaam te blijven en ervoor te zorgen dat de benoeming van de Ombudsman niet slechts een symbolische handeling is, maar een échte stap richting verbeterde verantwoording, transparantie en bescherming van onze rechten. De selectiecommissie voor de toekomstige Ombudsman bestaat uit gerespecteerde personen zoals de president van het Hof van Justitie, de voorzitter van de Raad van Advies en de voorzitter van de Algemene Rekenkamer. Het ware aan te bevelen dat de burgers kennisnemen van de aanbeveling die door de selectiecommissie aan het Parlement wordt gegeven. Zij kunnen dan controleren of de keuze wie de Ombudsman wordt overeenkomt met de aanbeveling. Echter, waarschijnlijk zal dat niet gebeuren uit privacy overwegingen. Bovendien is het Parlement niet gehouden de aanbeveling te volgen. Daarmee blijft jammer genoeg de vrees voor een politieke keuze bestaan. Het volk moet dus echt op haar hoede zijn de komende tijd.