Opinion: Inverti den nos planeta, ta algo cu ta concerni nos tur

Opinion: Inverti den nos planeta, ta algo cu ta concerni nos tur

Posted on 04/22/2022 9:15 am AST | Updated on 04/22/2022 9:16 am AST

Scirbi pa mr. Anouk Balentina,  a titulo personal

Awe, 22 di april 2022, mas di 190 pais rond mundo ta celebra dia internacional di nos Planeta Tera (Earth Day). 

E fecha aki a ser stipula na 1970 door di Nacionnan Uni, 52 aña pasa, pa conscientisa tur hende di e peligernan cu ta menasando e existencia di nos planeta. E obhetivo principal ta: Proteha nos Planeta Tera! Nacionnan Uni ta reconoce cu nos planeta y su ecosistema ta fungi tambe como hogar di nos ser humano.

Cada un di nos tin e deber, responsabilidad y compromiso pa proteha nos planeta. Esaki nos por logra hunto dor di proteha nos medioambiente y naturalesa, conservando e recursonan natural y biodiversidad.

Pa por logra esaki mester crea un balansa husto entre nos necesidadnan/crecemento economico, bienestar social y proteccion/cuido medioambiental. E balansa necesario aki yama: “sostenibilidad”. Tambe ta wordo referi na dje como e 3 P’s: People, Planet and Prosperity (Profit). 

E tema di dia internacional di nos Planeta Tera e aña aki ta: “inverti den nos planeta”. Nos ta depende di nos planeta mescos cu nos planeta ta depende di nos. P’esey ta necesario y importante pa inverti den nos planeta. Cada un di nos, incluso gobernante- y empresarionan, tin un papel unico den esaki.

Como ciudadano por ehempel nos por planta mas, cuida nos lama/ playanan, proteha nos biodiversidad, recohe desperdicio cu nos ta encontra den naturaleza, core bais den luga di auto y sostene tur esnan cu ta lucha(ndo) pa proteha nos planeta. Como consumidor nos por inverti den energia renobabel, reduci nos desperdicio, re-uza door di por ehempel solamente cumpra productonan di largo uso, en bes di productonan deshechabel y drecha/repara productonan/artefactonan pa asina por re-uza. Regala/haci donacion of bende locual ainda por wordo uza na otro persona pa prolonga e uzo. Asina por evita mas acumulacion di desperdicio y ta evita mas consecuencianan negativo pa nos medioambiente y planeta, mientras tanto cu no tin solucion sostenibel pa e problema di maneho di desperdicio na Aruba.

Empresanan ta fabrica y/of bende un producto y consumidornan ta cumpra. 

Locual por sali mas economico pa e consumidor su cartera hopi biaha por ta dañino pa nos planeta. Hopi biaha ta dificil pa scoge un opcion cu ta beneficioso pa nos planeta y cu alaves tin beneficio economico. Ideal ta ora por combina of tin balansa entre ambos opcion. Esey ta e idea tras di “economia circular”.

E ta importante pa empresanan tambe inverti den nos planeta door di uza y/of produci productonan cu ta haci menos daño na nos medio ambiente y productonan cu ta reusabel y fasil pa drecha.  E conocimento di e consumidor di locual e ta cumpra ta esencial pa stimula e economia circular y p’esey ta importante pa e consumidor ta bon informa.  

Tin biaha un opcion ta parce beneficioso pa nos planeta, pero ora bo wak e realidad esaki no ta e caso. Compania-, instancia- y hasta gobiernonan, por laga bo kere cu un esfuerso ta wordo haci pa proteha e medioambiente of nos planeta, pero ora bo mira e realidad e ta pa nan propio beneficio y por hasta causa mas daño na nos planeta. Esaki ta ser yama Greenwashing. Greenwashing ta stroba e desaroyo sostenibel di un pais. Greenwashing ta por ehempel ora ta usa palabranan manera: 

Solucion structural: un solucion structural no ta igual na un solucion sostenibel. Un solucion sostenibel ta tene cuenta cu proteccion di nos planeta y medioambiente. Un solucion structural so no. 

100% reciclabel: na Aruba casi no tin reciclahe ta tuma luga, no tin facilidad di reciclahe manera na otro paisnan. Sinembargo nada ta 100% reciclabel.

Biodegradabel, degradabel, compostabel: mayoria hende ta asumi cu bioplastico ta descompone di forma natural si bo benta nan afo, pero esey casi nunca ta asina. Plastic compostabel mester ser manda pa un instalacion industrial special pa compostahe. E confusion aki ta causa cu e consumidor ta benta e bioplasticonan aki na un manera incorecto unda cu esakinan ta termina riba dump of hasta den laman.

Incinerator state of the art cu emission control y built in monitor: tur incinerator ta emiti gasnan peligroso y toxico y ta produci as cu ta contamina aire y suelo (y awa) ni maske cuanto filter esaki tin: e ta dañino pa nos planeta! Un incinerator no ta sostenibel.

Gobierno na su turno por habri portanan nobo incentivando tur ciudadano, empresa y institucion pa crea y inova, y na mes momento, promove y proteha e interes general y alabes nos planeta den e transicion. Naturalmente, tur accion di Gobierno mester ta transparante y obhetivo, den cuadro di nos leynan, y semper cu e prioridad pa proteha nos planeta. Lastimamente ainda nos no ta conta cu leynan moderno pa brinda suficiente proteccion na nos medio ambiente y planeta.

Den un pais democratico, nos, como votador y consumidor responsabel, por logra cu empresa-, gobernante- y otro instancianan lo actua mas responsabel. Nos mester keda alerta, vigila criticamente, informa nos mes via fuentenan confiabel y actual pa asina evita Greenwashing. Nos no por conforma nos mes cu algo mihor cu locual ta hopi malo caba, nos mester exigi e mihor pa nos Aruba, y nos planeta. 

Nos mester lanta fuerte pa proteha nos planeta. Si nos no haci esaki y sigi permiti abuso di nos medioambiente y recursonan natural, nos mes lo sufri e consecuencianan y lo bira complice di locual ta spera nos futuro generacionnan. Cada un di nos por inverti den nos planeta y aporta na un miho mayan. Alfinal e planeta aki nos a hay’e presta pa un termino cortico. Kico nos lo laga atras ta depende di ami y abo.

  • Powered by SETAR