Opinion: Idioma cla!

Opinion: Idioma cla!

Posted on 03/29/2021 9:23 am AST | Updated on 03/29/2021 9:24 am AST

Skibi pa sr Armand Hessels. 

Cu cada rapport di IMF, CAft, Standard & Poor’s (S&P), Fitch Ratings of Moody’s, e partido na mando por lo general ta piki solamente e complimentnan for di e rapport pa mustra pueblo con bon ta huzga su maneho. Al contrario, oposishon ta busca tur punto di critica for di e rapportnan pa convence pueblo di e fayonan di gobierno. Di mes, tur dos ta duna un imagen incompleto. Pesey ciudadano mes mester busca e esencia cu tur dos partido generalmente ta laga un banda como cu semper esaki ta critico (anke na un manera cauteloso) di e maneho frustia di gobierno.

Rapport S&P

E ultimo rapport di S&P di 16 di maart 2021 no ta laga espacio pa duda. Pa motibo di crecemento continuo di debe cu gobierno mester haci pa mantene comunidad na bida, nos situashon di debe ta sali completamente for di man. S&P ta compronde esey y no ta considera esaki mucho problematico pasobra Hulanda como partner di Reino ta duna sosten financiero sin interes Y cu e acuerdo di realisa e condishonnan di e ‘Landspakket’. S&P ta considera hustamente e ultimo aki como lo mas esencial y consecuentemente ta fiha cu mester ehecuta e ‘Landspakket’ integralmente. Den caso cu no ta cumpli, of ta cumpli parcialmente, esaki lo (por) hiba na fayo financiero structural y relashon malo cu Hulanda. Pa S&P esaki ta nifica sin mas cu lo baha su rating den e siguiente bishita. Di otro banda S&P ta mira posibilidad pa ‘upgrade’ den caso cu economia ta recupera miho cu a spera, DEN COMBINASHON CU(!) e implementashon total y exitoso di e condishonnan for di e Landspakket.

Status di junk

Lamentablemente e dos partidonan grandi ta mantene un silencio tocante esaki. Esey ta di compronde pasobra locual S&P ta bisa en realidad ta cu e ‘maneho tradicional’ lo conduci na problema grandi. Di mes esaki no ta nada nobo pa esnan cu mas conocimento al respecto, pero nunca antes a bisa esaki asina cla y cu un sancshon cla: lo sigui baha e rating di Aruba. Esey lo pone Aruba concretamente den e status di junk cu consecuencia serio pa e confiansa di posibel inversionista y aumento substancial di interes. Esey ningun partido, maske con iresponsabel e ta(wata) riba tereno di administrashon financiero y di personal, por permiti su mes. Consecuentemente den e cuadro aki no por ta posibel cu gobierno, den pleno crisis maximo di Aruba y durante economisashon substancial, ta crea departamento nobo incluso director (Departamento di Inovashon y posiblemente tambe ‘San Nicolas Ports Authority & Industrial Development N.V.). Cu elecshon na bista ta masha facil pa ‘malinterpreta’ esaki. Pasobra esaki ta nifica aumento di gasto di personal mientras di tur banda ta urgi pa baha esaki substancialmente.

IMF

IMF tambe ta pone den su ‘Mission Concluding Statement’ di 8 di maart 2021 cu reforma structural ta necesario pa solushona e crecemento di debe na un manera duradero. Esey ta conta specialmente pa e sistema di impuesto, gasto di personal y siguridad social. A pesar di e reducshon di salario temporal, gasto di personal no ta duradero riba termino mediano. Pesey ‘solushon permanente’ ta necesario. Reforma tambe mester ta dirihi riba diversificashon di economia (cu menos enfoke riba turismo masal locual ta afecta naturalesa), aumento di e participashon di trahador y di productividad. Ta urgi pa reduci e desigualdad y e posibel impacto di cambio di clima. Anke mas economisashon den sector di salud tin riesgo pa e gasto humano y economico di e pandemia di covid, reforma substancial mester tuma luga pa tene e cuida pagabel riba termino medio y largo.

Raad van State-COHO

Despues di protesta di e islanan tocante autoridad di COHO, e secretario di estado responsabel a duna di conoce cu tawata trata di un vershon provisional. Lo defini e vershon definitivo despues di conseho di Raad van State(RvS). Segun RvS, COHO den su forma actual ta afecta autonomia di e islanan demasiado. Mester implementa adaptashon pa envolucra e islanan mas den diseño y ehecushon di e reformanan palabra den e Landspakket.

Mayoria parti di e Landspakket ta consisti di un ‘acumulashon’ di recomendashon cu nos propio institutonan di conseho y control y esnan internashonal, ademas di Hulanda, a duna en vano durante decada. Pesey tambe Hulanda no tawatin ningun confiansa den e boluntad y capacidad di politica na Aruba pa e biaha aki sí concretisa reforma. Pero awor sí realisashon di reforma ta parce di ta posibel, specialmente pasobra a mara esaki na sosten financiero: cumpli concretamente cu palabrashon ta nifica luz berde pa mas sosten (parcial).

Ta di spera cu e adaptashonnan di COHO lo ta di tal indole cu ‘politica’ lo por hunga un papel di importancia den crea sosten pa e reformanan cu pa asina hopi tempo caba ta asina necesario na Aruba. Sin mas esey lo conduci na mihor rating di parti di S&P, Moody’s Fitch, CAft y IMF. Pero tambe esey lo conduci na miho comprenshon y relashon entre e partnernan di Reino.

  • Powered by SETAR