Skirbi pa Tito Laclé
No obstante cu recientemente aeropuerto di Aruba a inaugura e prome fase di nan terminal moderno y bunita pa e pasaheronan cu ta biaha exclusivamente pa Merca, un di e problemanan cardinal y hopi visual, ta sigui persigui e aeropuerto. Bo lo a kere cu e binimento di e edificio nobo, e problema di fila, tambe lo a pasa pa pasado. Esaki lamentablemente, no ta e caso. Y ta riba esaki mi kier enfoca mi analisis di awe: E filanan largo di turista cu tin cu biaha bek pa nan pais, para pafo di e edificio y den solo. Y no bin bisa mi, cu rond mundo na tur aeropuerto grandi tin fila, y cu ta algo normal. E por ta normal tur caminda, pero Aruba, no por afford esaki como e ‘ultimo experiencia’ di e biahero, cu a paga hopi placa pa bishita nos dushi isla. Cu e experiencia final amargo, e dushi, ta kita hopi liher. Y atrobe, no comprondemi robes. Si, nos tin un aeropuerto moderno, y hasta bunita. Y e por competi cu varios pais rond mundo. Pero, esaki no ta kita afo, cu e loke cu mi kier ilustra, no ta un factor importante.
BO ULTIMO EXPERIENCIA
Na Aruba, bo NO kier pa esey ta bo ultimo experiencia, y sigur no un isla cu ta broma di ta un paraiso turistico. Y manera mi a bisa caba, esaki no ta loke bo kier tin como bo ultimo experiencia. Mester remarca cu aeropuerto den su intento pa purba resolve parti di e problema, a pone e asina yama ‘sailsnan’ pa duna sombra pa e turistanan ey y pa e pasahero por sinti su last experience di Aruba su biento parti pafo. Tambe a pone e asina yama ‘misting system’ pa cool off e pasaheronan pafo. Algo ta algo. Pero ainda e situacion no ta bon.
E realidad ta tambe, si mi mester ta honesto, cu aeropuerto mester deal cu e hecho cu hotelnan ta pone e mesun ora di salida pa nan huespednan (checkout time). Esaki ta nifica cu esey ta pone cu tur pasahero ta yega aeropuerto pareu. Algo for di control di aeropuerto.
Tambe tin imigracion mericano (Customs & Border Patrol: CBP) y mester tene cuenta cu reglanan di seguridad i safety cu ta mara na tradaonan i leynan local i internacional. Pero atrobe, esaki no por ta un excusa.
REALIDAD INCONVINIENTE
Tabata durante e presentacion na prensa di e introduccion di e terminal nobo algun siman atras, cu mi a haci e pregunta ‘fastioso’, cu si e introduccion di e terminal aki, ta yega un fin tambe na e filanan largo pafo den solo di e turistanan cu ta biaha bek pa Merca. E contesta, tabata un NO. Un realidad inconviniente. Y no pasobra aeropuerto no por, sino pasobra e no ta den nan man so. Tin mas punto, manera na entro otro punto di control di seguridad. E ta un problema cu tin cu busca na nivel di gobierno, pasobra ta trata di primordialmente imigracion (basa cu no tin suficiente hende pa traha). Un departamento cu no ta cay bou di aeropuerto sino gobierno. Y tanten cu esaki no keda resolvi, no por haci nada. Mientras cu gran parti ta relata na falta di personal, tin e infrastructura tambe, cu no por maneha e e cantidad di pasashero cu mester drenta paden pareu.
MAN CRUZA?
Asina mes, e team gerencial interino di aeropuerto no a sinta man cruza, y e siman aki a 'reintroduci' check’in segun color/ grupo asigna cu ta cuadra cu 3 ora prome cu salida di cada vuelo. E sistema aki den pasado caba a keda introduci, cu e meta pa mengua e filanan. E intencion ta cu mester reduce e fila, door di permiti menos hende yega 'ki ora cu ta'. Pasaheronan por check in solamente conforme e color y e orario mara na esaki. E tin cu evita cu pasaheronan, riba nan mes, ta didici di bin mas prome, creando filanan 'inecesario'. A compronde cu tin turista ambicioso cu ta yega trankil 4 of 5 ora mas prome cu e tempo rekeri (cu por ta 3 ora prome cu buelo pa Merca). Y esaki ta un di e motibonan cu ta crea e situacion ey. Mucho hende hunto, pareu.
MINISTER NOBO
Mientrastanto, e minister nobo nobo di turismo, responsabel pa aeropuerto, a presenta na aeropuerto, y a priminti hopi liher cu e lo kier y lo bay resolve e problema di fila. E ta loke nos kier a tende, pero no ta sigur cu por cumpli cu ne. Entre e accionan cu e la tuma mientrastanto, ta pa via intervencion di Royal Schiphol Group,- cu teoreticamente ainda ta den control di e aeropuerto -, lo provee un persona asigna, pa bin asisti i haci un assessment pa soluciona e problema. Si esaki lo yuda e causa, nos tin cu wak ainda. Pero nos tin nos duda, mirando cu a resulta cu e persona aki cu ta bin, tabata director caba den pasado di aeropuerto durante 5 aña. Y e tempo ey caba, tabatin fila. Pues e comentarionan tabata mesora, kico e persona aki por bin haci diferente, cu e tempo ey e no a haci, pa remedia e situacion. Pues, e ta mustra un solucion ambicioso, pero no realistico. Ademas, mientras cu e persona aki ta bin, ya caba e gerencia interino a tuma medida pa alivia e asunto. Mi conoce e persona aki bon, bon tercio, pero, si e por logra haci e cambio, nos tin cu wak. Exito!
MAS PROBLEMA
Fuera di e filanan, tin mas problema cu ta stroba e aeropuerto moderno, di duna su servicio optimal. Motiva y riba 'peticion' politico, esnan encarga pa genera trafico turistico pa Aruba, a haci e esfuerso maximo pa atrae mas hopi aeroliña possible pa Aruba, cu ta traduci mesora tambe den hopi mas pasahero. Visualmente y riba papel, e ta mustra impresionante. Hopi avion cu ta geparkeerd riba pista. Aeropuerto yen di hende. Bunita foto op. E ta mustra cu Aruba ta progresando y cu nos ta lider den turismo. Pero, e realidad ta cu logisticamente e ta un dolor di cabez grandi. E aeropuerto ta mucho chikito pa e demanda den sierto oranan piek. Tanto riba pista como e terminal. Cuanto ta e biahanan cu avionan ta yega Aruba y no por yega e 'gate' pasobra 'no tin lugar pa nan. " Bon bini na Aruba. Pero nos tin cu warda un bon rato ainda, pasobra no tin un gate habri pa nos" e capitan tin cu bisa su pasaheronan. Mi mes a experencia y scucha e capitan bisa esaki multiple biaha. Y asina ta inicia un vacacion, cu un avion yen di pasahero, para riba pista, en espera di un 'gate'. Ora di salida tambe. Pista yen di avion, sin cu por sali (na ora), pasobra tin mucho avion. Y na Aruba e ta un problema pasobra mayoria di e buelonan ta percura pa buelonan di coneccion, cu por wordo perdi, si e avion ta laat. Tabe ta notable cu e sala di salida, ta mucho chikito pa e cantidad di pasahero cu tin cu bay riba un buelo. Esnan prome cu yega, ta bebe awa limpi, cu ta traduci basicamente, den e hecho cu esnan cu yega prome, ta haya un stoel. E resto, tin cu keda para. Ta berdad tambe, cu e projecto di gateway lo provide alivio, pero e realidad ta cu esaki por tarda algun aña prome cu e ta completa
ROYAL SCHIPHOL GROUP
Bek pa Royal Schiphol Group (RSG). Aworey, mi a bisa cu 'teoreticamente' nan ta maneha e aeropuerto ainda pasobra e contract oficialmente lo ta vigente 'ainda’. Pero ta for di un aña caba, cu e ultimo director apunta pa RSG, a retira prome cu tempo, y unda cu RSG a laga e barco 'sin capitan' officialmente. Accionistanan a cay aden y tres persona local na nivel gerencial, a tuma e mando over tanten, mientras cu nan tin cu haci nan trabou regular tambe na banda. Y den e periodo ey, a sosode un sin fin di cos, y ainda e aeropuerto ta draai. Y bon, y a logra introduce e terminal nobo. Cu retraso, pero e ta operando, y di un forma respetable. E gerencia interino no ta cla pa duna un evaluacion ainda di e terminal nobo, pero a priminti cu pa fin di luna, por bisa algo mas concreto.
NA MANDO
E problema di mando, ta uno di añanan largo. Un contracto cu supuestamente ta exigi di RSG cu nan mester prepara un local pa tuma over como director of CEO di e aeropuerto. Pero te ainda, for di tempo cu RSG a drenta aeropuerto na 2004, esaki no a tuma lugar. E gobierno anterior a pone pia abou na december, y protesta contra demanda di RSG cu tabata exigi un lista di cos pa nan por continua cu e contracto. Gobierno anterior a bisa no, cu e consecuencia cu RSG tabata cla pa bula afo na juli proximo. A bin eleccion, cu un gabinete nobo, cu si a dicidi pa continua cu e contracto. Mientras cu ainda nan ta negoshando e acuerdo, a dicidi mientrastanto pa pidi RSG pa ayudo, pa resolve e.o. e problema di fila. Un problema netamente local, di nivel di gobierno, cu awor un ex director tin cu bin resolve. No ta compronde e logica, pero, tin cu duna tur hende un beneficio di duda. Cu si e contracto nobo si ta garantisa cu awor si un local ta bin na cabez, mi ta duda. Esaki, pasobra apunta un CEO local, lo nifica fin di e contracto cu RSG. RSG no lo permiti wordo maneha bou di un local. Y un local, lo no permiti pa e bira CEO, mientras cu tin cu sinti e rosea di RSG den su lomba. Pues, pa cu esey, nos no mester spera mucho. Loke e trio local a demonstra, ta cu nan ta mas cu capaz, y cu ta ora pa un local tuma over. Ban wak kico por haci, prome cu e temporada halto inicia. Aunke, cu awendia, practicamente, nos no conoce temporada abou mas. Aeropuerto di Aruba, Quo Vadis?
ORANJESTAD - E cocolishi Conus hieroglyphus, ta un molusco gastropodo marino di e famia Conidae ta un di e tres cocolishi endemico di Aruba. E nomber cu investigadonan local ta uza ta Arubaconus hieroglyphus pero e nomber aki no a haya aceptacion na nivel internacional ainda. Cu otro palabra, ta na Aruba so ta haya e especie aki. E area na unda a haya nan ta na Arashi den awa di lama no mas hundo cu 4 of 6 meter. Nan habitat ta den santo blanco grof den cercania di baranca, coral morto of rifnan di coral. E casca di e cocolishi ta den forma spiral cu ta caba den un punta roos y ta sinti grof cu rijnan di liña. E color ta mustra manera manchanan preto, maron cu blanco. E adultonan por crece te cu 21 milimeter. E cocolishi aki tin un bestia bibo paden di e casca cu por yam’e un ‘slak’.
ORANJESTAD - Diasabra ultimo a tene un ceremonia di homenahe floral na honor di e Tata di Patria Venezolano, Simón Bolívar, hunto cu e Cuerpo Consular acredita na Aruba, conciudadanonan, y amigonan di e pais Suramericano riba e isla Caribense. E Vice Consul General di Venezuela, Ambel Lugo Irizarry, a transmiti e compromiso di e gobierno revolucionario di Presidente Nicolás Maduro pa sigui cu e lucha pa independencia y paz.
ORANJESTAD – Vakantie Grandi ta na porta y hopi mayornan separa ta haya nan mes confronta cu un reto adicional: con bo ta traha un plan di criansa comparti cu ta husto pa tur hende y mas importante husto pa e yiu? Segun Plan di Mayor Aruba, e temporada di vacantie grandi no mester ta un tema di discusion, pero un oportunidad pa mayornan brinda nan yiunan memorianan agradabel den ambos hogar.
ORANJESTAD – Fayo di 2 motor a causa blackout diasabra merdia ultimo. Por lo menos asina e CEO di WEB Aruba NV, Alfredo Koolman a declara diadomingo. Segun Koolman, alrededor di 12:15 PM, dia 5 di juli ultimo, a surgi un fayo den planta na WEB, cual a conduci na un Black out, un interupcion di coriente pa nos isla completo. Personal di WEB mesora a drenta accion pa isola e causa pa por recupera coriente mas pronto posibel. E proceso aki mester a bay hopi controla pa e planta no cay atrobe, mirando e situacion delicado. Pa 06:00 PM a logra reestablece suministro di coriente 100% pa ELMAR y consecuentemente ELMAR por a recobra e suministro pa nos isla henter.