ORANESTAD - E pasado di sklabitut kolonial di Hulanda i su impakto a forma diferente pais rònt mundu profundamente. Tòg e konosementu ku ta disponibel tokante e pasado di sklabitut kompartí akí ta skirbí partikularmente for di perspektiva kolonial. Pa enrikesé nos perspektiva, minister Dijkgraaf (Enseñansa, Kultura i Siensia) ta inisiá un koperashon global di sientífikonan riba e tópiko akí awe na Aruba. Esei el a anunsiá awe durante un mishon di konosementu den Karibe.
Dijkgraaf: “Mas konosementu sientífiko di nos pasado kompartí ta di gran importansia. Den esei ta esensial ku tin espasio pa hasi investigashon for di perspektivanan nobo, na e lugánan kaminda sklabitut tabata eksistí. E konosementu ku esei produsí ta di gran balor pa komprondé nos historia kompartí mas mihó. Mi ta konsider’é hopi balioso pa por inisiá e programa di investigashon akí durante e Aña di Konmemorashon Pasado di Sklabitut.”
INICIO DEN E AREA CARIBENSE
Dijkgraaf kier promové e kolaborashon di konosementu riba pasado di sklabitut entre universidatnan rònt mundu, kuminsando den nos propio Reino. Pa investigashon na Aruba, Kòrsou i Sint Maarten e ta destiná 375.000 euro te ku 2027. Ku esei sientífikonan lokal por hasi investigashon riba pasado di sklabitut den e paisnan akí.
Lo tin posibilidat tambe pa hasi investigashon riba e tópiko akí na Hulanda Karibense (Boneiru, Saba i Sint Eustatius). Tin un presupuesto apart pa esaki.
LIÑA KÒRÁ RÒNT MUNDU
Hulanda tin laso profundo ku Sürnam, Indonesia i Suráfrika tambe, debí na e pasado di sklabitut kompartí. Hulandesnan a bende hopi persona sklabisá aya, òf a transportá nan via e paisnan akí.
E konteksto históriko i kontemporáneo ta diferensiá di un pais pa otro. Trese e diferente perspektivanan huntu ta di gran balor agregá pa mihó komprenshon di nos historia kompartí. P’esei Dijkgraaf kier duna huntu ku Sürnam, Indonesia i Suráfrika, e investigashon sientífiko riba pasado di sklabitut tambe un impulso den e paisnan ei. E idea pa esaki a surgi durante mishonnan di konosementu pa e paisnan akí, na unda Dijkgraaf a papia ku diferente sientífiko ku ta investigando e pasado di sklabitut. E plan ta pa duna e koperashon sientífiko forma di mes manera ku den e parti karibense di nos Reino.
E promé kombersashonnan ku e paisnan akí ta positivo. Ta eksistí un gran sentimentu kompartí riba importansia di kolaborashon sientífiko.
KOMPARTÍ KONOSEMENTU
Kompartí konosementu ta un punto di salida importante di e programa di investigashon global. Na e momentunan akí ta elaborando riba kon e lo bai ta. E promé ideanan ta pa krea un ret di investigashon, eksposishonnan ambulante, un buki òf un konferensia di apertura i klousura. Sientífikonan hulandes tambe lo haña un papel den esei. Mas lat e aña akí esaki lo haña mas forma.
MAS ESPACIO PA DIFERENTE PERSPECTIVA DEN ENSEÑANSA Y INVESTIGACION
Sekretario di estado Van Huffelen a anunsiá aña pasá na e konmemorashon di Tula na Kòrsou ku gabinete ta establesé un kátedra pasado di sklabitut pa Aruba, Kòrsou i Sint Maarten. Awor Dijkgraaf ta duna kontenido na esei ku e koperashon sientífiko akí, den forma di un kátedra internashonal impakto di e pasado di sklabitut. Tambe gabinete ya a anunsiá e beka di Tula, ku ta karga nòmber di e lider di e rebelion grandi di esnan sklabisá na 1995 na Kòrsou. Pa medio di e beka akí, pa aña un studiante di Kòrsou ta haña oportunidat pa sigui un estudio bachelor di dosente di historia na Hulanda na un akademia di su eskoho. Di manera ku tin mas espasio pa diferente perspektiva den enseñansa i investigashon. NOTA: E texto ta scirbi den Papiamento fonetico di Corsou.
DEN HAAG – Den forma di protesta, Aruba a keda afo di e Comitee di Conmemoracion Pasado di Sclabitud cu a keda presenta awe oficialmente na prensa na Hulanda. Noticiacla a compronde for di biaha pasa na november di 2023 cu e minister di cultura demisionario di Aruba Xiomara Maduro a protesta pa e forma con Hulanda tabata trata Aruba, riba tema di refinanciamento di e debe di Covid, a dicidi cu no ta participa na esaki. Un decision cu prome minister Wever Croes a sostene e tempo ey. Di un banda tabata trata Aruba malo cu e tema ey y di otro banda tabata kier cooperacion cu e comision aki. E tempo ey e la dicidi cu no ta participa den esaki. Awe diamars e comision a keda formalisa y presenta pa medio di un comunicado extenso, cu representantenan di tur e islanan, menos Aruba (y Surnam). Den e relato oficial, ta mencona cu e ‘representacion di Aruba ta den preparacion’. Tur e islanan a presenta nan representante, menos esun di Aruba.
DEN HAAG – Creando un posibel crisis gubernamental, lider di partido PVV Geert Wilders a bisa di lo baha gobierno si cambia leynan di asilo. Fraccion di PVV unanimamente a dicidi di no acepta ‘ningun cambio’ den e leynan di asilo di Minister Marjolein Faber. Lider di partido Geert Wilders a bisa esaki awe tardi. Si un otro partido, manera NSC, kier cambia esaki, ‘ta fin pa e gabinete aki’.
DE BILT - KNMI a amplia mas ainda su codigo heel pa condicionnan slip debi na sneeuw pa anochi di dialuna pa diamars. E codigo di advertencia ta na vigor den casi henter e pais, cu excepcion di Limburg y e Islanan Wadden.
DEN HAAG – Na Arubahuis, a tuma lugar un ceremonia pa instala oficialmente e prome miembronan di e “Studenten Commissie Aruba” (SCA). Esaki a sosode den presencia di Prome Minister demisionario Evelyn Wever-Croes, Minister Plenipotenciario demisionario Ady Thijsen, director di Gabinete di Aruba Joselin Croes, mentornan, representant nan di ministerio di OC&W y personal di Gabinete di Aruba.
DEN HAAG – “Nos ta percura pa keda cla prome cu 1 mei!” tabata palabra di prome minister Evelyn Wever-Croes for di Hulanda, refiriendo na e fecha riba cual Aruba mester entrega e concepto di ley di Reino na Parlamento di Aruba y Tweede Kamer riba e supervision financiero. Esaki e la bisa despues di a reuni cu Secretario di Estado encarga cu Relacion di Reino Zsolt Szabó. E prome mandatario ta na Hulanda pa reuni cu varios gobernante Hulandes e siman aki.
DEN HAAG - Diaranson dia 5 di februari, riba e prome dia di su biahe di trabou na Hulanda, Prome Minister Evelyn Wever-Croes a atende un presentacion na De Haagse Hogeschool na Den Haag, Hulanda. E presentacion di e studiantenan a trata di e materia di “Koninkrijkszaken” cu a a finalisa cu tareanan entre otro di Kabinet di Minister Plenipotenciario, Arubahuis.